Co to znaczy disulfiram

Wyjaśnienie: Disulfiram jest w najwyższym stopniu znanym środkiem wywołującym awersję i "uczulającym" na alkohol. W latach dwudziestych substancja o tym składzie chemicznym była stosowana w przemyśle do przyspieszenia wulkanizacji, a nareszcie lat trzydziestych znalazła wykorzystanie w medycynie jako środek przeciwrobaczy i przeciwświerzbowy. Do leczenia alkoholizmu, disulfiram wprowadzony został poprzez Duńczyków w 1948 roku, jako wsparcie dla psychoterapii. "Uczulenie" na alkohol miało zmienić relacja pacjenta do alkoholu. W formie implantu (popularna nazwa - "wszywka") rozpoczął być użytkowany w latach pięćdziesiątych.
Poprzez sporo lat, w lecznictwie odwykowym w Polsce, powszechną a regularnie jedyną sposobem, było "leczenie uczulające" (leczenie awersyjne) opierające na wymuszaniu abstynencji przez podawanie pacjentom disulfiramu w formie doustnej (Anticol, Antabus) albo w formie implantu (Esperal, Disulfiram). Podawanie disulfiramu miało zasadniczo zmienić relacja pacjenta do alkoholu, gdyż po upływie 5-15 min. od wypicia alkoholu mogło dojść do dodatkowego zatrucia spowodowanego kumulowaniem się aldehydu octowego, którego dalszy metabolizm był zablokowany zahamowaniem aktywności dehydrogenazy aldehydowej. Aldehyd octowy jest z kolei toksyną około 30 razy silniejszą niż sam alkohol etylowy. Zatrucie aldehydem manifestuje się między innymi zaczerwienieniem twarzy, uczuciem duszności i rozpierania w klatce piersiowej, przyspieszeniem akcji serca, uczuciem niepokoju i lękiem przed umieraniem.
Badania nad skutecznością disulfiramu wykazały jednak, iż jest on mało bardziej efektywny niż placebo, zaś zjawiskiem powszechnym (80%) jest oszukiwanie przy przyjmowaniu disulfiramu. Implantowanie disulfiramu nie zapewniało regularnie takiego poziomu we krwi, by wystąpiła reakcja po wypiciu alkoholu.
Wielu badaczy zwraca uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z charakteru działania środków o działaniu "uczulającym" i wywoływanych poprzez nie reakcji (duszność, przyspieszenie czynności serca i niemiarowość, przyrost ciśnienia krwi a nawet zapaść). Niepokój budzi sposobność spowodowania poprzez aldehyd octowy zmian sercowo-naczyniowych i toksycznego uszkodzenia wątroby. Opisywano poważne powikłania neurologiczne i psychiatryczne takie jak zaburzenia świadomości, napady lęku, psychozy, zespoły depresyjne, ostre i przewlekłe zespoły mózgowe ze zmianami organicznymi włącznie i polineuropatie. Odnotowano także kilka przypadków zgonów, które mogły mieć związek z przyjmowaniem disulfiramu.
Zasadność podawania środków o działaniu "uczulającym" (Disulfiram, Anticol, Antabus, Esperal) jest w ostatnich latach coraz poważniej kwestionowana, gdyż środki te nie leczą uzależnienia, a jedynie wymuszają abstynencję przez powstanie groźby wystąpienia objawów ostrego zatrucia aldehydem octowym Część badaczy uważa, iż podawanie disulfiramu należy traktować jedynie jako psychologiczne odstraszenie od picia. Wielu ekspertów zwraca również uwagę na etyczne aspekty stosowania disulfiramu, który nie może być traktowany jako pełnowartościowy lek gdyż nie wpływa na etiopatogenezę uzależnienia, z kolei świadomie naraża pacjenta na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych i powikłań w razie wypicia alkoholu. Przy aktualnych możliwościach korzystania z nowoczesnych metod leczenia uzależnienia od alkoholu w Polsce, proponowanie disulfiramu jako "sposoby leczenia" albo uleganie naciskom rodzin domagających się implantowania Esperalu należy traktować jako działania nieprofesjonalne, a w nie wszystkich sytuacjach nawet nieetyczne. Przypadki takie spotykamy aktualnie wyłącznie poza placówkami zajmującymi się specjalistyczną terapią uzależnienia od alkoholu.
Oprac: dr nauk medycznych Bohdan T. Woronowicz
Patrz także: Centrum Konsultacyjne AKMED