Co to jest DŁUG PUBLICZNY

Definicja DŁUG PUBLICZNY: Dług publiczny to zadłużenie instytucji państwowych w relacji do inwestorów, którzy pożyczyli w przeszłości pieniądze na sfinansowanie deficytu budżetowego (mówiąc szerzej, deficytu sektora finansów publicznych). Inwestorami mogą abyć niemal wszyscy: gospodarstwa domowe, banki komercyjne i fundusze inwestycyjne krajowe i zagraniczne, a czasem również bank centralny (w większości państw rozwiniętych, w tym również w Polsce, bankowi centralnemu nie wolno bezpośrednio pożyczać pieniędzy rządowi, ponieważ znaczy to dodruk pieniądza). W razie gdy dług jest zaciągnięty u podmiotów zagranicznych, stanowi część długu zagranicznego. W skład długu publicznego wchodzą: posiadane poprzez inwestorów skarbowe papiery wartościowe (bony i obligacje skarbowe), zaciągnięte kredyty, nieuregulowane zobowiązania jednostek budżetowych i zobowiązania wynikające z orzeczeń sądów albo z tytułu udzielonych w przeszłości gwarancji i poręczeń. Znaczy to, że dług wzrasta między innymi, gdy: minister finansów sprzedaje na rynku obligacje albo bony skarbowe dla pokrycia deficytu budżetowego; miasto Warszawa zaciąga kredyt na budowę metra; dyrektor szpitala nie płaci rachunku za energię elektryczną, tłumacząc się niedostatecznym finansowaniem z Narodowego Funduszu Zdrowia; niezyskowne przedsiębiorstwo publiczne, które uzyskało w przeszłości rządową gwarancję na kredytowany zakup materiałów do produkcji albo na przyrost wynagrodzeń, aktualnie nie spłaca kredytu. W miarę wzrostu długu publicznego, rosną również wydatki jego obsługi, a więc odsetki płacone inwestorom, którzy w przeszłości sfinansowali deficyt budżetowy zakupem bonów i obligacji skarbowych albo udzielonym kredytem. Wysokość wydatków obsługi długu zależy od wysokości samego długu i od wysokości stóp procentowych, które oferuje inwestorom rząd przy zakupie papierów wartościowych. Obsługa długu publicznego stwarza wielkie obciążenie dla finansów publicznych (w nie wszystkich państwach na ten cel trzeba abyło przeznaczać 25% wszystkich kosztów sektora publicznego). Jeśli jednak rząd odmawia obsługi długu i spłaty rat kapitałowych, państwo staje się bankrutem. Do takich przypadków dochodzi rzadko, lecz nie są one wykluczone: w roku 1998 częściowe bankructwo ogłosiła Rosja, odmawiając wykupu części obligacji, a w roku 2002 Argentyna. Również Polska ogłosiła w roku 1981 częściowe bankructwo, wstrzymując spłaty zadłużenia zagranicznego (działo się to jednak w innym systemie gospodarczym). Za każdym wspólnie znaczyło to wielkie kłopoty dla państwie i ciężki kryzys finansowy. Po to, aby określić jak wysoki jest poziom zadłużenia danego państwa, dług publiczny porównuje się zwykle z wielkością PKB. Odpowiednio z Konstytucją RP, poziom długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB (to jest także warunek uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej, a więc strefie euro). Znaczy to, że w razie przekroczenia granicy 60% PKB, rząd ma obowiązek w krótkim czasie zrównoważyć dochody i opłaty publiczne. Przypadek państw w dziedzinie długu publicznego nie jest jednakowa: istnieją państwa wysoko zadłużone (powyżej 100% PKB), na przykład Japonia, Grecja, Włochy, Belgia; są również państwa o niskim zadłużeniu (poniżej 30% PKB)