Co to jest WNP

Definicja WNP: Wspólnota Niepodległych Krajów (z angielskiego: Commonwealth of Independent States - CIS) - organizacja międzyrządowa skupiające państwa poradzieckie, założona na mocy umowy podpisanej 8 grudnia 1991 roku poprzez Białoruś, Rosję i Ukrainę w Puszczy Białowieskiej; 21 grudnia 11 byłych republik radzieckich (Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina i Uzbekistan) podpisało w Ałma-Acie protokół do umowy białowieskiej w kwestii przystąpienia tych państw do WNP; równolegle przyjęta została tak zwany deklaracja ałmaacka. Gruzja przystąpiła do WNP 3 grudnia 1993 roku, lecz wycofała się 18 sierpnia 2009 roku. Jedynymi byłymi republikami radzieckimi, które nigdy nie weszły w skład WNP były Litwa, Łotwa i Estonia. Językiem roboczym WNP jest rosyjski.
Umowy z grudnia 1991 roku nie precyzowały istoty i struktury instytucjonalnej nowego ugrupowania, które najwyraźniej było pomyślane jako luźna formuła pozwalająca na wypełnienie luki organizacyjnej powstałej po rozpadzie ZSRR i stwarzająca podstawy do wszelkiej przyszłej współpracy niepodległych krajów poradzieckich. Cele i zasady WNP i prawa i wymagania krajów zostały określone w statucie przyjętym na szczycie w Mińsku 22 stycznia 1993 roku - mówi on, iż obszarami współpracy będą koordynacja polityki zagranicznej, utworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, zapewnianie ochrony praw człowieka i fundamentalnych swobód, współpraca w zakresie obronności i ochrony granic, postęp mechanizmów transportu i komunikacji, pokonywanie przestępczości zorganizowanej, ochrona zdrowia i środowiska i polityka socjalna i migracyjna. Ukraina nie ratyfikowała jak dotąd statutu i oficjalnie nie ma statusu państwa członkowskiego.
Najwyższym organem WNP jest Porada Szefów Krajów, rozważająca i podejmująca decyzje w fundamentalnych sprawach dotyczących działalności WNP, zwoływana wg założeń statutowych dwa razy w roku; możliwe jest także zwołanie szczytów wyjątkowych na wniosek państwa członkowskiego. Inne organy WNP to:
- Porada Szefów Rządów, koordynująca współpracę organów wykonawczych krajów członkowskich i zbierająca się 4 razy w roku;
- Porada Ministrów Spraw Zagranicznych zapewniająca koordynację polityki zagranicznej krajów członkowskich;
- Porada Ministrów Obrony, zajmująca się polityką wojskową;
- Porada Dowódców Wojsk Ochrony Pogranicza, zajmująca kwestią ochrony granic zewnętrznych;
- Zebranie Międzyparlamentarne, koordynujące współdziałanie parlamentów krajów członkowskich;
- Trybunał Gospodarczy, zapewniający wykonywanie zobowiązań ekonomicznych powziętych w ramach WNP, rozstrzygający duży na tym tle;
- Komisja Praw Człowieka, organ doradczy czuwający nad wypełnianiem zobowiązań w tym zakresie;
- Porada Gospodarcza, organ wykonawczy zapewniający implementację postanowień z dziedziny współpracy gospodarczej.
Pierwszym sporym porozumieniem z dziedziny gospodarczej był podpisany 24 września 1993 roku traktat przewidujący ustanowienie wspólnoty gospodarczej, lecz nawet utworzenie strefy wolnego handlu na obszarze WNP okazało się w następnych latach zbyt trudnym zadaniem, mimo zawartego 15 kwietnia 1994 roku porozumienia w tym zakresie. Dlatego w marcu 1996 roku unia celna została utworzona w zawężonym gronie Białorusi, Kazachstanu, Kirgistanu i Rosji, do których w 1999 roku dołączył Tadżykistan. 10 października 2000 roku te 5 krajów podpisało w Astanie (Kazachstan) traktat ustanawiający Eurazjatycką Wspólnotę Gospodarczą.
Fundamentem mechanizmu bezpieczeństwa zbiorowego na obszarze WNP jest podpisany 15 maja 1992 roku w Taszkiencie poprzez Armenię, Kazachstan, Kirgistan, Rosję, Tadżykistan i Uzbekistan traktat o bezpieczeństwie zbiorowym, do którego wkrótce przyłączyły się Azerbejdżan, Gruzja i Białoruś. 2 kwietnia 1999 roku układ ten przedłużono na następne 5 lat i postanowiono o automatycznym przedłużaniu jego ważności w przyszłości. 7 października 2002 roku na szczycie WNP w Kiszyniowie (Mołdawia) podpisano kartę założycielską Organizacji Traktatu o Bezpieczeństwie Zbiorowym.
Patrz: Dokąd Rosja chce zaprowadzić WNP? (Irina Severin, 15 października 2009)
Patrz: Rosja, Białoruś, Ukraina i Mołdawia wobec wspólnej polityki obronnej WNP (Piotr Kuspys, 19 maja 2009)
Patrz: Wspólnota Niepodległych Krajów - stan rzeczywisty i perspektywy (Piotr Kuspys, 29 kwietnia 2009)