Co to jest TRANSFORMACJA GOSPODARCZA

Definicja TRANSFORMACJA GOSPODARCZA: Poprzez transformację gospodarczą rozumie się mechanizm zmiany mechanizmu gospodarczego, w szczególności polegający na przejściu od gospodarki centralnie planowanej (obowiązującej, z pewnymi różnicami, do końca lat 80-tych w państwach komunistycznych) do gospodarki rynkowej, opartej na funkcjonowaniu wolnego rynku, konkurencji i prywatnej przedsiębiorczości. Gospodarka centralnie planowana w państwach Europy Wschodniej opierała się na kilku podstawach. Znaczna część decyzji ekonomicznych podejmowana abyła poprzez aparat biurokratyczny państwa. W rękach państwa znajdowała się również zdecydowana większość kapitału produkcyjnego, a prywatna przedsiębiorczość abyła ograniczana, a czasem wręcz zakazana. Nie istniał praktycznie rynek finansowy i kapitałowy, a decyzje na temat kierunków i sposobów sfinansowania inwestycji podejmowane abyły poprzez urzędników. Gospodarka abyła w znacznej mierze odcięta od rynku światowego. Nie działały fundamentalne systemy rynkowe: ceny abyły często ustalane w sposób sztuczny, a rozbudowany mechanizm dotacji całkowicie zrywał związek między ceną i kosztem produkcji, nie istniały systemy równoważące popyt z podażą (prowadziło to do permanentnych braków towarów na rynku), zamiast konkurencji na rynku panował monopol. Niezdolność gospodarek centralnie planowanych do szybkiego rozwoju i ich powszechny kryzys w końcu lat 80-tych spowodował – równolegle ze zmianami politycznymi – podjęcie działań na rzecz odbudowy gospodarki rynkowej. Fundamentalne działania abyły następujące: • W sferze polityki makroekonomicznej – ustabilizowanie gospodarki i zahamowanie zjawisk inflacyjnych i ograniczenie nadmiernego popytu, nie mającego pokrycia w dostępnych na rynku dobrach. • Polityka liberalizująca gospodarkę – zniesienie biurokratycznej kontroli nad gospodarką, eliminacja kontroli cen, wprowadzenie wymienialności waluty, liberalizacja rynku finansowego, otwarcie rynku krajowego na konkurencję ze strony importu. • Polityka przemian własnościowych – wspieranie przedsiębiorczości, rozwoju prywatnych przedsiębiorstw i prywatyzacji dawnych przedsiębiorstw państwowych. • Inne działania: postęp polityki ochrony konkurencji i zwalczania monopoli, tworzenie instytucji rynkowych (na przykład giełdy), postęp prawa regulującego funkcjonowanie gospodarki rynkowej, modernizacja mechanizmu podatków. Transformacja gospodarcza przebiegała w różnym tempie, różnymi ścieżkami i z różnym powodzeniem w poszczególnych państwach, które ją prowadziły. Generalnie uważa się, że najsprawniej przebiegła i największym sukcesem zakończyła się w państwach Europy Środkowej (w tym w Polsce), mniej pomyślnie w państwach Europy Południowo-Wschodniej i państwach abyłego ZSRR. Choć sporo reform wymaga jeszcze dokończenia i kontynuacji, za symboliczne zakończenie procesu transformacji można uznać okres wstąpienia wielu państw Europy Środkowej i Wschodniej do UE. Mechanizm transformacji abył bolący dla społeczeństwa, lecz niezbędny dla gospodarki. Jego pierwszym skutkiem abył spadek PKB, między innymi w rezultacie eliminacji produkcji niepotrzebnej albo ekonomicznie nieracjonalnej. Im szybciej państwa prowadziły reformy, tym spadek ów abył mniej gwałtowny i szybciej powracał przyrost gospodarczy