Co to jest KONKURENCJA I MONOPOL

Definicja KONKURENCJA I MONOPOL: Konkurencja rynkowa to mechanizm, gdzie wielu producentów współzawodniczy, by dostarczyć kupującemu ten sam wyrób (usługę), którego kupujący potrzebuje. W uwarunkowaniach pełnej konkurencji (zwanej konkurencją doskonałą) żaden z producentów nie może narzucić nabywcy swojej ceny – cena jest rezultatem dobrowolnej umowy obu stron, nie mniej jednak w wypadku gdyby cena ta abyła zbyt wysoka, kupujący może wybrać innych sprzedawców, którzy oferują cenę niższą (w każdej sytuacji kupujący może również zwyczajnie odstąpić od kupna). Zakłada się, że w uwarunkowaniach konkurencji doskonałej rynek jest też bardzo przejrzysty, a więc zarówno kupujący jak sprzedający mają pełną informację na temat produktów i cen. Konkurencja między sprzedającymi skutkuje, że zyski spadają do zera, a cena jest równa krańcowemu kosztowi produkcji. Występowanie konkurencji rynkowej jest warunkiem sprawnego funkcjonowania rynku. Po pierwsze, konsument uzyskuje wyroby i usługi za najniższą możliwą cenę, posiadając jednocześnie pełną informację na temat wydatków produkcji (żaden z producentów nie może oferować na dłuższą metę ceny poniżej wydatków produkcji, lecz z drugiej strony żaden z nich nie może narzucić cen znacząco je przekraczających). Po wtóre, konkurencja wymusza na producentach stałe dążenie do obniżenia wydatków produkcji i wzrostu efektywności. Niestety, konkurencja doskonała rzadko występuje w rzeczywistości, gdyż niektóre założenia leżące u jej podstaw mogą abyć spełnione (na przykład najlepsza przejrzystość rynku), a także ze względu na zachowania przedsiębiorstw, wiążące się ze zjawiskiem monopolizacji rynku. Zjawiska monopolistyczne wynikają z naturalnego dążenia przedsiębiorstw do maksymalizacji długookresowego zysku. Jest zrozumiałe, że w interesie przedsiębiorstwa leży narzucanie kupującym jak najwyższych cen. Przedsiębiorstwo dąży więc do tego, by lub zostać na rynku jedynym dostawcą, lub dojść do porozumienia z innymi dostawcami w celu zawyżenia poziomu cen powyżej tego, który obowiązywałaby przy doskonałej konkurencji. W zależności od tego, co udaje się w tym zakresie osiągnąć, możemy mieć do czynienia ze zjawiskiem pełnego monopolu (jeden producent, narzucający kupującym pożądane ceny) lub oligopolu (kilku producentów, którzy uzgadniają – na przykład w drodze zmowy monopolistycznej - min. poziom cen rynkowych, poniżej których nie oferuje się kupującym towarów i usług) lub konkurencji niedoskonałej (wielu producentów, lecz na rynku występują również przedmioty monopolistyczne). Zjawiska monopolistyczne niekorzystnie wpływają na długookresowy przyrost gospodarczy. Ponieważ rynek nie funkcjonuje w sposób prawidłowy, a w szczególności brak na nim presji konkurencyjnej, która zmuszałby spółki do maksymalnego zastosowania posiadanego kapitału produkcyjnego, przedsiębiorstwa nie muszą dążyć do wzrostu swojej konkurencyjności, wolniejszy jest postęp techniczny i organizacyjny i przyrost wydajności pracy, a poziom życia konsumentów niższy. W związku z tym zjawiska monopolistyczne zwalczane są poprzez politykę ochrony konkurencji. Monopol niemal zawsze prowadzi do zawyżenia cen na rynku, a często również do utrudnionego dostępu konsumenta do towarów i usług – ponieważ warunki umowy dyktuje sprzedawca-monopolista. Monopolizacja rynku przyczyniła się do rozwoju polityki demonopolizacji i liberalizacji rynku, w rezultacie której ceny zwykle spadają (przykładem takiej polityki może abyć liberalizacja rynku telekomunikacyjnego UE w latach 90-tych)